1509 Konstantinopolis Depremi

1509 Konstantinopolis Depremi

1509 Büyük İstanbul depremi, 10 Eylül 1509 tarihinde Marmara Denizi'nin sonuçları meydana gelen 7.2 Ms (± 0.8) büyüklüğündeki depremle tarihe geçti. Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis'te 4.000 ila 13.000 arasında kişi hayatını kaybetti, 10.000'den fazla kişi yaralandı ve yaklaşık 1.070 ev yıkıldı. Şiddetli yapı ağır hasar aldı ve depremin ardından oluşan tsunami dalgaları şehrin surlarını aşarak rotası üzerindeki semtlere ağır hasar verdi. Bolu'dan Edirne'ye kadar hissedildi ve halk arasında "Küçük Kıyamet" (Kıyamet Deprem-i Suğra) olarak adlandırıldı. Son 500 yıl içinde Marmara bölgesinde meydana gelen en büyük ve yıkıcı depremlerden biri olarak kayıtlara geçti.

1509 Depreminin Jeolojisi

Marmara Denizi bölgesi, Anadolu'nun gittiği yer alan aktif tektonik bir bölgedir ve bu bölgede sismik yüzey faylanmaları ile birçok büyük deprem meydana gelir. Bölgedeki en önemli fay hattı, sağ yanal atılımlı Kuzey Anadolu Fay Bölgesi (KAF) olarak bilinir. KAF, Ege Denizi'nden İran-Türkiye sınırına kadar uzanan 1500 km'lik bir hat boyunca uzanmaktadır. Bu fay hattı anında ve günümüzde birçok yıkıcı depreme neden olmuştur ve dünyanın ve Türkiye'nin en aktif fay hatlarından biri olarak kabul edilmektedir.

Marmara Denizi bölgesinde yapılan sismik yansıma araştırmaları, bölgenin birçok fayın yayılmasını ortaya çıkarmaktadır ve bu fayların normal faylanma boyutları ile depremin oluşturduğu gözlemlenmektedir. Son 2000 yılında bölgede meydana gelen büyük depremler, yakın zamanda yapılan değerlendirmeler sonucu 6.8 ila 7.4 büyüklükleri arasında 15 büyük deprem olarak kullanıldı.

Marmara Denizi'ndeki en büyük depremlerden biri, 1509 Büyük İstanbul depremi öncesinde meydana gelen 14 Ocak 1489 depremidir. Osmanlı kaynaklarına göre, bu deprem oldukça yıkıcı olmuş ve etkisi VIII olarak tahmin edilmiştir. Depremde birçok minare ve bina yıkılmıştır. 1509 depremi ise, bir anda en yıkıcı depremlerden biri olarak yaratılmış ve birçok can kaybı ve maddi kayba neden olmuştur.

1509 Depremi Ne Kadar Alanı Etkiledi

1509 yılında, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde Marmara Denizi'nin sonunda, İstanbul'a 29 km mesafede Adalar'ın bir ucunda bir deprem meydana geldi. Depremin yüzey boyutu 7.2 Ms ile 8.0 Ms arasında tahmin edildi ve 50 saniye sürdü. Depremin merkez üretimi, günümüzde Adalar segmenti olarak geçici durumun bulunduğu belirlendi.

Depremin ardından bazı noktalarda 6 metre boyunda tsunami dalgaları oluştu. Şehrin surları ve Ceneviz Surları aşılarak yerleşim yerlerine kadar giren dalgalar, özellikle Galata bölgesinde çok sayıda evin sakinlerine karışmasına sebep oldu. Depremin zemin etkisi nedeniyle yerin yarılandığı ve Haliç kıyılarında derin çatlakların oluşturduğu rapor edildi.Depremin artçılarıise kırk gün boyunca devam etti ve buralarda bulunan açık parklara ve meydanlara sığınmaya zorladı.

Depremin etkileri sadece İstanbul'da değil, İmparatorluğun Rumeli Eyaleti'ne bağlı Edirne, Çorlu, Gelibolu ve Dimetoka gibi yerlerde de hissedildi. Ayrıca Kahire'de bulunan tarihçi Muhammed İbn İyas'ın kaydına göre, depremin Memlûk Devleti'nde de etkileri görüldü.

1509 Depreminde Ne Kadar İnsan Öldü

İstanbul depremi, tarihin en yıkıcı depremlerinden biridir. Depremin yoğunluğu ve süresi nedeniyle, şehrin pek çok yapısı ağır hasar görmüş ve binlerce insanın hayatını kaybetmiştir. İstanbul'da bulunan pek çok tarihi eser de depremden etkilenmiş ve zarar görmüştür.

Sonuç olarak İstanbul ve Galata'da yaşayanların yaklaşık %10'u, yani 16000-20000 kişi arasında insanlar öldü ya da depremde yaralandı. Farklı kaynaklara göre ölü sayısı değişiklik göstermektedir, ancak minimum 4000 kişinin hayatını kaybettiği kesin olarak belirtilmektedir. Depremin etkileri, şehirdeki resimler neredeyse tamamın zarar görmesi ve birçok tarihi eserin yok olmasıyla hissedildi. Deprem, o dönemde yaşayan İstanbul halkı için büyük bir yıkım ve felaket oldu.

Depremin etkileri sadece İstanbul'da değil, çevreden de hissedilmiştir. Burgazada, Heybeliada ve Küçükçekmece gibi şehrin etrafındaki yerleşimlerde de hasar meydana geldi. Topkapı Sarayı gibi önemli yapılar da etkilenmiştir.

Depremin etkileri, o dönemde yaşayan insanlar için büyük bir felaket olmuştur. Ancak bu olay, ölümü İstanbul'da yapılan depreme dayanıklı olması konusunda önemli bir ders olmuştur. Bugün, İstanbul'da pek çok yapı depreme dayanıklı olarak inşa edilmekte ve gerekli önlemlerin alınması.