Geçmişten günümüze taşınan ekslibris sanatı

Kitap ve kitap sahibi arasında bir bağ kuran Ekslibris(Ex libris) sanatı hakkında ne kadar bilgiye sahipsiniz? Ekslibris(Ex libris) nedir?

Birçoğumuz kitaplara çok önem veririz. Kendimize ait olduğunu belirtmek için ise kimi zaman imza atarız, kimi zaman ismimizi yazar, kimi zamanda notlar alırız. Eski zamanlarda ise bu duruma farklı bir metot bulunmuştu. Ekslibris(Ex libris) adı verilen bu metot işlevselliği açısından önemli özelliklere sahiptir.

EKSLİBRİS(EX LİBRİS) NEDİR?

Kitapseverlerin kitap kapağının iç yüze yapıştırdıkları, üzerinde adları ve farklı çizimlerin yer aldığı bir küçük boyutlardaki grafik çalışmasıdır. Ekslibris’in diğer bir anlamı ise kitabın tapusu ve kartviziti olarak da adlandırılıyor. Kitabın sahibinden ödünç alan kişiyi nazik bir şekilde hatırlatma yapmasını sağlayan Ekslibris günümüzde sıklıkla kullanılmaya devam ediyor.

“…’nın kitaplığından”,“…’nın kütüphanesine aittir” veya ”…’nin kitabı” anlamı taşıyan Ekslibris, kitap ve kitap sahibi arasında bir bağ kurulmasına yardımcı oluyor. Ekslibris, kitabın sahibini tanıtmasının yanında onu yüceltir ve kitabı ödünç alan kişiye onu geri getirmesi konusunda uyarmasıyla da bilinir. Mülkiyet işareti olarak da kullanılan bu küçük resim kitap hırsızlığına karşı korunma sağlamaktadır.

EKSLİBRİS(EX LİBRİS) TARİHÇESİ

Aslında Ekslibris matbaanı icadıyla birlikte başlamış olsa da ilk ve en eski örneği M.Ö. 1400 yılları Eski Mısır uygarlığında, III.Amenofis’in kitaplığının ağaç sandıklarına takılı tahmin edilen ve üzerine açık mavi bir renk fayans üzerine yapıldığı arkeolojik çalışmalar sonucu tespit edilmiştir. Levhaların üzerine işlenen figürlerin ise papirüs rulolarını korumak için kullanıldığı sonradan anlaşılmıştır.
Ekslibrisin ilk kullanıldığı yer ise 15 yüzyılda Güney Almanya'dır. Matbaanın icadından sonra ki süreçlerde sadece kilisenin ve prenslerin ellerinde bulunan kitaplarında yer alan bu güzel eserler ilerleyen süreçlerde alt düzeydeki soylulara ve eğitim görmüş burjuva sınıflılarına da taşınmıştır.
Geçmişte batıda yapılan müzayedelerden alınan ve ülkemize kazandırılan kitapların içerisin de bu çalışma yer almaktadır. Osmanlı dönemi el yazması eserlerin içerisin de görülen bu çalışma mühür olarak kullanılmıştır.

GÜNÜMÜZDE EKSLİBRİS(EX LİBRİS) SANATI

Tarihsel özellikleriyle günümüze taşınan bu sanat ilgi çekmeye devam ediyor. Sanatçılar ve koleksiyoncular arasında önemli bir değiş tokuş objesi olarak kullanılmaya devam eden Ekslibrisin, özellikle estetik kaygılarla yapılan özgün yapıtlar, sanatı, insanın elleri arasına, kitapların içine kadar getirir, onun büyüleyici sıcaklığını hissettirmesine yardımcı olur. Çok uzun bir geçmişe sahip bu sanat, yapıldığı döneme ait kültürel değerleri ve izleri taşımaya günümüzde de devam etmektedir.

HABER: ALİ İSMAİL TAŞCI