İslam'da Zekat: Yoksulun hakkı

İslam dini, birçok ibadeti ve sosyal sorumlulukları içeren bir dindir. Bu sorumluluklardan biri de zekat verme yükümlülüğüdür.

Zekat, Müslüman toplumunun dayanışma, yardımlaşma ve sosyal adalet prensiplerini hayata geçirmek amacıyla uygulanan bir sadakadır.

İşte İslam’da zekatın ne olduğu, kimlere verildiği, kimin zekat vermesi gerektiği ve zekatın önemi hakkında bilinmesi gerekenler...

1. ZEKATIN TANIMI: Zekat, kelime anlamıyla “artırma ve temizleme” anlamına gelir. İslam’da zekat, kişinin sahip olduğu belli bir miktardaki mal veya paranın, belli kriterlere göre belirlenen yoksul, ihtiyaç sahibi, borçlu, yolcu ve diğer sosyal yardıma muhtaç kişilere verilmesidir. Zekat, Müslümanın mali varlığının bir kısmını Allah’ın rızasını kazanmak ve toplumda sosyal adaleti sağlamak amacıyla paylaşmasını temsil eder.

2. ZEKATIN VERİLDİĞİ KİŞİLER: İslam’da zekat, belirli kriterlere göre tespit edilen yoksul ve ihtiyaç sahibi kişilere verilir. Bu kriterler, İslam fıkıh literatüründe detaylı olarak açıklanmıştır. Genel olarak, fakirler, düşkünler, borçlular, yolcular ve zekat toplumunun yönetimi ve dağıtımıyla görevli olan kimselere zekat verilebilir. Zekat, sosyal adaleti sağlamak ve toplumun dengesini korumak için ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmalıdır.

3.ZEKAT KİMLERE VERİLMEZ: Zekat usûl ve fürû dediğimiz yani üst soy ve alt soy şeklinde ifade edilen anne, baba, dede, nine çocuk ve torunlara verilemez. Aynı şekilde bir kimse hanımına zekat veremediği gibi kadın da fakir kocasına zekat veremez çünkü aralarında bakma hükümlülüğü ilişkisi bulunur. Zekat verecek kişinin cami, okul ve yurt yapımı ve ihtiyaçları için verdiği para zekat sayılmaz. Bu tür bağışlarla Allah-u Teala’nın sevabına nail oluruz ancak verdiğimiz para zekat yerine geçmez. Zekat ayrıca nisap miktarı paraya sahip kişiye ve gayrimüslime de verilmez.

4.ZEKAT NE ZAMAN VERİLİR: Zekat vermek için belirli bir zaman yoktur ve zekat her zaman verilebilir. Ancak ülkemizde ve İslam dünyasında zekat, yardımlaşma ayı olan Ramazan ayında veriliyor. Zekat ne zaman verilir? sorusundaki temel husus zekat verecek kişinin malının (nisap miktarı ve fazlasının oluşması) üzerinden bir yıl geçmesidir. Ramazan’da verilen zekat bir sonraki Ramazan’da bir yılı tamamladığı için, kişi de zekatını bu ayda veriyor.

5.KİMLERİN ZEKAT VERME SORUMLULUĞU VARDIR: İslam’da zekat verme sorumluluğu, belli bir mali varlığa veya mala sahip olan Müslümanlara yüklenmiştir. Genel olarak, zekat verme sorumluluğu, nisap miktarı olarak bilinen belli bir miktarda mala veya mülke sahip olan kişilere aittir. Nisap miktarı, İslam fıkıhında belirlenmiş bir alt sınır olup, her yıl değerlendirilir. Zekat verme sorumluluğu, mali varlıklarını bu alt sınırdan fazla olan Müslümanlar için geçerlidir.

Zekatın önemi birçok açıdan değerlendirilebilir. İşte zekatın önemine dair bazı noktalar:

1. SOSYAL ADALETİ SAĞLAR: Zekat, toplumda sosyal adaletin sağlanmasına yardımcı olan bir mekanizmadır. Zenginlerin mal varlıklarının bir kısmını ihtiyaç sahiplerine dağıtarak, gelir ve servet eşitsizliklerinin azaltılmasını hedefler. Bu sayede daha adil bir toplum yapısı oluşur ve yoksulların temel ihtiyaçları karşılanır.

2. DAYANIŞMA VE YARDIMLAŞMAYI TEŞVİK EDER: Zekat, Müslüman toplumunda dayanışma ve yardımlaşma duygusunun güçlenmesini teşvik eder. Zenginler, mal varlıklarının bir kısmını ihtiyaç sahiplerine vererek, toplumun birlik ve beraberliğini pekiştirir. Bu sayede sosyal dokuda bir dayanışma ağı oluşur ve toplumun refahı artar.

3. BENCİLLİĞİ AZALTIR: Zekat verme, bireylerde bencillik duygusunu azaltır ve cömertlik, paylaşma ve fedakarlık gibi erdemleri teşvik eder. Zekat vermek, insanların maddi varlıklarının sadece kendilerine ait olmadığını anlamalarını sağlar ve bu bilinçle hareket etmelerini sağlar.

4. TEMİZLİK VE ARINMA SAĞLAR: Zekat, mal varlıklarının temizlenmesi ve arınması anlamına gelir. Zekat vermek, kişinin maddi varlığının bereketini artırır ve onu haram ve helal kazançlar konusunda daha dikkatli olmaya teşvik eder. Kişi, zekat vererek mali varlığının temiz ve helal olduğunu sınar ve arınır.

5. ALLAH’IN RIZASINI KAZANMA: Zekat vermek, Müslümanlar için bir ibadettir ve Allah’ın rızasını kazanmanın bir yolu olarak görülür. İslam’a göre, zekat malın Allah’a olan bağlılığını ve sadakatini ifade eder. Zekat verme eylemi, Müslümanların mali varlıklarını Allah’ın emri doğrultusunda kullanmalarını sağlar ve onlara manevi bir tatmin ve huzur sağlar.

Bu nedenlerle zekat, İslam’ın önemli bir sosyal sorumluluklarından biridir ve Müslümanların toplumda adaleti sağlamak, dayanışmayı teşvik etmek ve Allah’ın rızasını kazanmak için yerine getirmesi gereken bir görevdir.