Osmanlı’da fiyat belirleme politikası: Narh

Osmanlı Devleti, halkın refahı için üretimden tüketime kadar her sahayı denetim altında tutma çabasıyla Narh Sistemi'ni uygulamıştır. Peki Narh Sistemi nedir? İşte amacı ve özellikleri...

Tarihsel süreçte bakıldığında devletlerin ekonomik yapıları içinde her dönemde farklı uygulamalar olduğunu görürüz. Ekonomik uygulamaların amacı, tüketicilerin yani halkın ihtiyaçlarını karşılayabilmektir. Ürünlerin en üst düzeyde kaliteli olması, fiyatının uygun olması ve tercih edilmesi önemlidir.

Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren ticari hayatın içinde yer almış ve sahip olduğu iktisadi imkanlarla, Beylik halinde iken bile diğerlerine karşı bariz bir üstünlük sağlamıştır. Özellikle büyük ticaret yolları üzerinde kurulmuş olması bu üstünlüğün oluşmasında belli başlı sebeplerden birini teşkil etmiştir.

Ticarete önem ve değer veren Osmanlı Devleti, bir yandan da eksik rekabet şartlarından ötürü fahiş fiyatların oluşmasına müdahale etmeyi ihmal etmemiştir. Narh Sistemi olarak bilinen uygulamayı hayata geçiren Osmanlı, temel ölçü arz ve talep şartları olup tekelci eğilimlerin önlenmesi istenmiştir.

Osmanlı Devletinde Narh Sistemi 15. yüzyıldan itibaren uygulanmaya başlamıştır. Buna göre çarşı ve pazarlardaki mallar, ancak devletin belirlediği fiyat aralığında satılmıştır.

Osmanlı’nın narh uygulamasındaki nedenler şöyle sıralanabilir;

Serbest piyasa ortamı oluşturmak,
Üretici ve tüketiciyi korumak,
Halkı bir takım enflasyonist ve mali baskılara karşı korumak,
Yaşam standartlarını arttırmak,
Alım gücünü artırmak,
Üretimi çoğaltarak ekonomiyi canlandırmak,
Karaborsayı önlemek,
Ticaret ahlâkına uygun bir rekabet ortamı sağlamak

NARH SİSTEMİ

Farsça kökenli bir sözcük olan narh, nirh kökünden türetilmiştir. Nirh, bir ürüne ödenen ücret ya da biçilen değer anlamına gelir.

Narh, Osmanlı Döneminde devlet başkanının veya yetki verdiği memurların pazarlara ve esnaflara mallarını belli bir fiyata satmalarını emretmesi ve maslahata (islami açıdan faydalı olanı yakınımıza çekme, faydasızı def etmeye) binâen belirlenen fiyattan aşağı veya yukarı bir fiyata satış yapmayı yasaklamasıdır.

Narh sistemi, Osmanlı Devleti’nde hem üreticinin hem de tüketicinin korunmasını esas almıştır. Sistemin öncelikli amacı da halkın mutluluğu ve refahının sağlanmasıdır. Belirlenen amaca ulaşılması için devletin ekonomik anlamda üstlendiği en önemli görev, üretim aşamasından başlayarak tüketim aşamasına gelinceye değin piyasadaki tüm kontrolü sağlamaktır.